Bahçelievler Devlet Hastanesi'nin Doula Projesi

Doğum yapan kadınlara birebir kesintisiz destek sunulmasının öneminin vurgulanması amacıyla Bahçelievler Devlet Hastanesi'nde, Doğum İçin El Ele Derneği'nin onayladığı doula eğitimi almış ya da almakta olan gönüllüler tarafından kesintisiz doula desteği sağlanması.

Çalışmanın Amacı

Bu proje doğuma desteğin ne kadar önemli olduğunu göstermek üzere Doğum İçin El Ele Derneği ve Bahçelievler Devlet Hastanesi tarafından hazırlanmıştır.

Çalışma ile hedeflenen ana amaç, doğum yapan kadınlara birebir kesintisiz destek sunulmasının öneminin vurgulanması, doğumda kesintisiz birebir desteğin sağlandığı durumda doğumun seyri, gebe memnuniyeti ve sağlık çalışanları açısından araştırmaların öngördüğü farkları göstermektir.

Çalışma süresince, Bahçelievler Devlet Hastanesi’nde doğum yapan kadınlardan kendisinin ve doktorunun izni olanlara,  Doğum İçin El Ele Derneği’nin onayladığı doula eğitimi almış ya da almakta olan kişiler tarafından doğumlarında birebir kesintisiz destek sunularak;

• Kadınların doğumda aldıkları desteğin artırılması,
• Ebe ve doktorların iş yükünün hafifletilmesi
• Ebelerin ilaç dışı tekniklerin doğum süresince nasıl kullanılabildiğinin izlenmesi,
• Ebe ve doktorların doğumda destek sağlandığında değişen sonuçları görmesi
• Doula ve doula adaylarının, aldıkları eğitimleri uygulayacakları alanlar bulup, doğumda destek tecrübelerinin artması hedeflenmiştir.

Bu proje ile doğumda birebir desteğin yaygınlaştırılması amacıyla ebelerin bu yöndeki eğitimlerinin arttırılması ve bu hizmeti verebilecek sayıda ebe istihdam edilmesi yönünde bir sonuç elde edilmesi öngörülmektedir. Yine bu çalışma ile gebenin kendi doulası ile hastaneye gelmesi durumunda, doulanın doğuma katılmasının sağlanması konusunda bir farkındalık ve bilinç yaratmak, kadının doğumda istediği kişiyi yanında bulundurma hakkının ve ihtiyacının tanınıp, kabul edilmesi gibi bir amacı da bulunmaktadır.

Organize edilen bu pilot çalışma için bayram tatili gibi, personel sayısının daha az olduğu bir dönem seçilmiş, bu sayede hastane personelinin desteklenmesi hedeflenmiştir. Ayrıca gönüllü çalışacak kişilerin kendi özel koşullarını daha iyi yöneterek kesintisiz çalışma içinde olması sağlanmıştır.

 

Çalışmanın Paydaşları

• Bahçelievler Devlet Hastanesi  ve  çalışanları

• Doğum İçin El Ele Derneği

• Doulalar

Doğum İçin El Ele Derneği

Doğum için Ele Ele Derneği, dünyada ilk defa, doğuma şahit olan herkese, ayrım gözetmeksizin saygı gösterilmesini sağlamak ve onları takip etmek felsefesi ile kurulmuş bir Sivil Toplum Örgütüdür.  2015 yılında kurulan derneğin başkanlığını Uzm. Psk. Neşe Karabekir yürütmektedir.

Ailelere ve profesyonellere yönelik eğitim düzenlemek, istenen doğum ortamlarının oluşması için gereken hakların tanımı, korunması ve devamlılığının sağlanması için çalışmalar yapmak derneğin ana amacıdır.

 

Çalışmada Derneğin Rolü

Dernek, Bahçelievler Devlet Hastanesi ile pilot çalışma hakkında fikir birliğine vardıktan sonra, çalışmaya katılacak doulaların tespiti konusunda rol almıştır. Aynı zamanda aşağıda detayları verilen protokol çerçevesini hazırlamış ve bu çerçevede projenin ilerlemesini takip etmiştir.

Dernek çalışma süresince protokol çerçevesinde kalınmasını sağlamak için destek vermiş ve çalışmaya katılan tüm doulaların bu protokolü imzalamasını sağlamıştır.

Doula ve Doğumda Destek kavramları

Doula kelimesi Latincede “hizmet eden kadın” anlamına gelir. Doğuma hizmet eden kişiler olan doulalar, anneye ve ailesine doğumdan önce, doğum sırasında ve doğum sonrasında hem duygusal hem de fiziksel destek sağlamak üzere eğitilmiş kişilerdir. Uluslararası düzeyde neredeyse tüm ülkelerde “doula” kelimesi anlam olarak rutin kullanıldığı için, burada da aynı şekilde anılmaya devam edecektir. Doğumda destek sağlık çalışanların ana görevi olduğu ve doula doğumda tıbbi olmayan destek sağlaması nedeniyle, anlam ve görev tanımı kargaşası yaratması sebebiyle doğum destekçisi tanımı bu projede kullanılmamakta, doula tanımı kullanılmaktadır.

Yapılan araştırmalar doğum sırasında kadına duygusal ve psikolojik destek verildiğinde;

• doğumların daha kısa sürede gerçekleştiğini,
• memnuniyetin daha fazla olduğunu,
• daha az ağrı kesici kullanıldığını,
• daha az sezaryen ameliyatına gereksinim duyulduğunu,
• daha az müdahale gereksinimi duyulduğunu göstermektedir.

Anne adayı için doğumda destek, yakın çevresinden biri yani eşi, kardeşi, arkadaşı olacağı gibi bu desteği sağlamak üzere özel eğitim almış bir doula da olabilir. Ancak burada doulanın en büyük özelliği yargılamadan ve yorumlamadan, tamamen anne ve bebeğin ihtiyaçlarını gözeterek yüksek kalite hizmet vermesidir.

Doulalar eğitimleri sırasında anneyi doğum boyunca rahatlatacak ve doğum kasılmalarını(dalgalarını) daha rahat karşılayacak ilaç dışı rahatlatıcı teknikleri öğrenirler. Bunlar arasında nefes, masaj teknikleri, doğumu kolaylaştırıcı pozisyon değişiklikleri, rahatlatıcı aroma terapiler, rahatlatıcı basınç nokta teknikleri, meditasyon/imgeleme teknikleri ve suyun aktif kullanımı sayılabilir.

Doulalar, Temel Doğum Kavramları Eğitimi alsalar da standart anlamda tıbbi eğitimleri yoktur. Bu nedenle tıbbi hizmet desteği vermezler, iş tanımı gereği de veremezler. Bu yüzden doğum boyunca tıbbi herhangi bir yorum yapmaz ve sorumluluk almazlar. Doulalar tıbbi olarak engel olmadığı sürece yürüyüş, nefes, meditasyon, olumlamalar, masaj, aromaterapi, yemek, duş, rahatlatıcı banyo, gebeye ve eşine duygusal destek, aktif doğum pozisyonlarının uygulanması gibi yöntemlerle doğuma destek sağlarlar. Anne adayının eşi, ailesi ve doktoruyla arasında bazen bir köprü, bazen iletişim noktası olup, doğuma şahit olan herkesin süreçlerini takip ederler. Ancak en öncelikli görevleri annenin, doğum sırasında oluşabilecek ihtiyaçlarını onun yerine düşünüp, onun mümkün olduğunca kendine ve bebeğine odaklanmasını sağlamak ve gerektiğinde baba ile ailenin diğer üyelerini desteklemektir. Doulanın en temel görevi anne adayının ihtiyaç duyduğu kutsal ve mahrem alanı korumaya yardımcı olmaktır. Anneye ve babaya duygusal destek olurlar, ailelerin daha kolay bir geçiş dönemi yaşamalarını sağlarlar. Öncelikle kadının bedenine ve doğumun mahremiyetine saygılı kişilerdir.

Görev tanımı gereği doğumhanede görevli doktorun ve ebenin kararlarını ve uygulamalarını sorgulamak, tartışmak ya da engellemek doula için söz konusu değildir. Doula, annenin korkularını gidermeye ve kadını gevşetmeye çalışmak suretiyle sağlık personeline yardımcı olur. Ebenin iş yükünü hafifletir. Doula, annenin yakınıdır, sağlık çalışanı değildir. Doğumhanedeki statüsü hasta refakatçisi şeklindedir, hasta refakatçisiyle eşdeğerdir.

Doula eğitimi alan kişi doktor, ebe, hemşire, psikolog vb sağlık alanından bir mesleğe sahip olabileceği gibi sağlık alanının tamamen dışından biri de olabilir. Sağlıkçı olsun olmasın, doulalar hiçbir tıbbi görev almazlar ve dolayısı ile tıbbi sorumlulukları yoktur. Tıbbi işleyişe özellikle karışmazlar.

Ebe ve Doula arasındaki farklar nelerdir?

Ebe doğumda, ameliyat ve bazı müdahaleler dışında her türlü bilgi ve beceriye sahip standartları belirlenmiş yüksekokul mezunu kişidir. Her türlü tıbbi muayene ve müdahale yetkisi vardır. Ebe ve doula arasındaki tek ortak nokta, doğumda rahatlatıcı ilaç dışı tekniklerin uygulanması ve aileye verilen destektir. Bugünkü yoğun çalışma şartlarında birebir desteğin sağlanması için yeterli ebe kadrosu hiçbir hastanede yoktur. Doula bu açığı kapatarak birebir, kesintisiz, yargısız destek görevini üstlenecektir. Bunu yaparken de sağlık personeli ile uyum içinde olacaktır. Doula olarak gelen kişi ebe veya doktor olsa dahi doğum servisinde bulunduğu süre içerisinde sadece doulalık yapacaktır.

Doğumda kesintisiz birebir destek verilmesi üzerine bilimsel veriler:

Bu konuda yapılan çalışmalar birebir destek verilen kadınlarda müdahale ve sezaryen oranlarının %50 azaldığını ve doğumdan memnuniyetin arttığını göstermektedir. Hodnett’in bir çalışmasında 16 farklı ülkede, 15288 kadının katıldığı, 22 vakanın sonuçları özetlenmektedir. Kendi doğumlarından gelen tecrübelere sahip destekçiler, almış oldukları eğitimlerden gelen tecrübelere sahip destekçiler, hemşireler, ebeler, doulalar, doğum eğitmenleri ya da eş/partner, yakın akraba veya yakın arkadaş gibi farklı deneyimlerdeki destekçiler tarafından sağlanmış olan bire bir kesintisiz desteği içermektedir.

Araştırma sonuçlarına göre, doğumları boyunca, kesintisiz bire bir destek verilen kadınların:
1) İstatistiki olarak vajinal doğum oranlarının çok daha yüksek olduğu,
2) Doğum esnasındaki analjezik müdahalelere daha az ihtiyaç duydukları
3) Doğuma dair daha az memnuniyetsizlik rapor ettikleri,
4) Doğum sürelerinin ortalama 1 saat daha kısaldığı,
5) Sezaryen oranlarının daha düşük olduğu
6) Müdahale oranları ve bölgesel analjezi oranlarının daha düşük olduğu,
7) Yeni doğanların ilk 5 dakikadaki Apgar skorlarının daha yüksek olduğu
8) Vaka raporlarına göre olumsuz bir etki görülmediği,
Yani bu şekildeki desteklerin, görülen herhangi bir riski olmamakla beraber, oldukça fazla faydalar sağladığı görülmüştür.

Yine 2002 Hodnett çalışmasına göre doğumda memnuniyeti etkileyen 4 önemli faktör vardır:
1- Kişisel beklentiler
2- Sağlık çalışanlarından gelen desteğin miktarı
3- Gebe-doktor/ebe ilişkisinin kalitesi
4- Kararlara aktif katılım

Yaş, sosyo-ekonomik statü, etnik köken, doğuma hazırlık eğitimleri, fiziksel doğum ortamı, hissedilen ağrı, müdahaleler, hizmetin devamlılığı ise daha az etkili faktörler arasındadır. Bire bir verilecek bir destek yukardaki 4 faktörü de olumlu etkileyecektir.

ACOG 2017 görüş bildirisinde de bu konuya önem vermiş ve az riskli gebelerde müdahaleler ve duygusal destek konusuna değinmiştir. Birçok konuda daha az müdahale ve klasik ebe-hemşire bakımının yanında doula kullanımının kanıta dayalı yararlarını vurgulamıştır. Doğuma girecek gebe yakının eğitiminin de, doğum sonuçlarına olumlu katkılarını anlatmıştır.

Belirlenen Protokol Kuralları
1. Hastaneye doula olarak yardıma gelecek olan kişiler muhakkak Doğum İçin El Ele derneği tarafından bu proje kapsamında onaylanmış doula olduklarına dair kimlik kartlarını üzerlerinde bulunduracaklardır.

2. Doula eğitimi alan kişi doktor, ebe, hemşire, psikolog vb. sağlık alanından bir mesleğe sahip olabileceği gibi sağlık alanının tamamen dışından biri de olabilir. Ana mesleği sağlık çalışanı olsun olmasın, protokolde yer alan doulaların, protokol çerçevesinde hastanede oldukları süre içerinde hiçbir tıbbi görev ve sorumlulukları yoktur. Tıbbi işleyişe karışmayacaklarıdır. Bu anlamda gebenin refakatçisi statüsündedirler.

3. Doulalar, doğum öncesinde ya da doğum sırasında anne adayına kendini tanıtarak doğumunda bulunmak için izin isteyecektir. Rızası olmayan gebenin doğumunda doula bulunmayacaktır.

4. Doğumdan sorumlu hekimin rızası yoksa yine doula bulunmayacaktır.

5. Gebe de doktor da rızasını doğum sürecinde istediği anda geri çekme hakkına sahiptir. Eğer doğumhanedeki mevcudiyeti sağlık çalışanlarını rahatsız ettiği ya da engellediği düşünülürse, kendisinden istenildiği takdirde doğumhaneden ayrılacaklardır.

6. Doulalar, hastanede bulundukları sırada hastanenin, doğumhanenin belirlenmiş ve kendilerine bildirilmiş olan kurallarına uygun hareket edeceklerdir.

7. Doula, doğum destekçiliği görevini yerine getirdiği sırada ilgilendiği gebe, gebenin yakınları, bir arada çalıştığı sağlık personeli (doktor, ebe, hemşire vb), hastane ortamı, gerçekleşen doğum ile ilgili tüm tıbbi ve tıbbi olmayan bilgilerin gizli olduğunun bilincinde olup gizlilik ve sır saklama yükümlülüğüne hem görevini icra ederken hem de sonrasında süre sınırlaması olmaksızın riayet edecektir. Doula, gebe ve ailesi hakkındaki her türlü bilgiyi ve doğumda olup bitenleri süpervizörleri hariç hiçbir kişi, kurum ve/veya kuruluşla amacı ne olursa olsun; yasal zorunluluklar hariç gebenin ve doktorun rızası dışında paylaşmamakla yükümlüdür.

8. Doula, yukarıda da açıklandığı üzere sağlık alanında bir mesleğe sahip olabileceği gibi sağlık dışı da olabilir. İster sağlık içi ister sağlık dışı olsun kendisinden beklenebilecek olan tamamen rahatlatıcı ilaç dışı tekniklerle gebeye destek olmasıdır. Tıbbi anlamda herhangi bir sorumluluğu bulunmayacağından kendisinden bu anlamda herhangi bir tespit, teşhis ve tedavi de beklenemeyecektir. Doulaların öncelikli amacı gebe ve yakınlarına destek olmak olup hastanede bulundukları sırada hastane ve ilgili bölüm kurallarına uyma zorunlulukları hariç personellere ilişkin yükümlülüklerden muaf olacaklardır.

9. Protokolün uygulanması sırasında oluşabilecek herhangi bir medikal harici sorundan görevli sağlık personeli hiçbir şekilde sorumlu olmayacaktır.

10. Protokol dahilinde doğumhanede doulaların bulunması tamamen gönüllülük esasına dayalıdır. Doulalara herhangi bir ödeme yapılmayacaktır.

11. Doulaların hastanede bulundukları süre içerisinde başlarına gelecek herhangi bir (medikal/non-medikal) hasardan hastane yönetiminin sorumluluğu herhangi bir hasta yakınına olduğu kadardır. Doula - gebe/aile arası yaşanacak sıkıntılarda hastane yönetimi sorumlu değildir.

12. Hangi doulaların bu proje kapsamında gönüllü olarak doğumlarda bulunabileceklerine karar verme yetkisi Doğum için El Ele derneğine aittir. Bahçelievler Devlet Hastanesi, Dernek tarafından onaylanan kişilerin doğumhanede bulunmalarına izin verecektir. Herhangi bir sebeple dernek de hastane yönetimi de bu onayı çekme hakkını saklı tutar. Böyle bir durumun yaşanması halinde dernek ve hastane yöneticileri durumu incelemek üzere bir araya gelirler.

13. Proje kapsamında doula mevcudiyeti olan doğumların her birinde, doğumun bazı tıbbi bilgilerini ve ilaç dışı açıdan gidişatıyla ilgili bilgileri içeren bir rapor hazırlanacaktır. Bu raporlar daha sonra projenin değerlendirmesi amacıyla kullanılacaktır. Bu veriler gerektiğinde bilimsel araştırmalar için kaynak teşkil edebilirler.

Çalışmanın Detayları

Pilot proje için çalışma tarihleri 8-18 Eylül 2016 olarak belirlenmiş, yukarıda detayları verilen protokol koşullarını kabul eden ve dernek tarafından çalışmada yer alması uygun görülen doulalar, 12-24 saat nöbet usulü ile çalışmaya başlamışlardır.

8-18 Eylül 2016 tarihleri arasında toplam 28 kişi, bu çalışmada yer almıştır. Hedef 7/24 hizmetin sağlanması olup, eklerde verilen nöbet çizelgesi ile de görüleceği gibi belli periyodlarda kesintiler olmasına rağmen amaca mümkün olduğunda ulaşılmıştır.

Pilot çalışma boyunca Bahçelievler Devlet Hastanesinde gerçekleşen toplam doğum sayısı 31 olup bunların 20si vajinal doğum, 11i sezaryen ile doğumdur

Çalışma süresince ve sonrasında, doktorlar ve ebeler ile  anket yapılmaya çalışılmış ancak iş yoğunluğu, gerekli desteğin olmaması gibi sebepler ile ankete katılım sağlanamamıştır. Projeye katılan her doula proje sonra hem genel olarak projeye katılımının kendisinde yarattığı etkileri, hem de her doğum için bireysel gözlemlerini aktardığı bireysel raporları hazırlamışlardır. Sağlık çalışanlarının gözlem, duygu ve düşünceleri ise olabildiğince Op. Dr. Semra Özer tarafından not edilmiştir.

Doulalar tarafından pilot çalışmada, ilaç dışı teknikler olarak kullanılanlar şunlardır:

• Nefes teknikleri ile gevşeme
• bebekle iletişim çalışmaları
• aromaterapi
• endorfin masajı
• aktif doğum pozisyonları
• meditasyon
• akubası
• müzik
• loş ortam sağlanması

İletişimin sürekliliği için çalışma öncesinde doulaların yer aldığı bir whatsapp grup kurulmuştur. Grup içinde Doğum İçin El Ele Derneği Başkanı Neşe Karabekir ve Bahçelievler Devlet Hastanesi’nden Başhekim Yardımcısı Op. Dr. Semra Özer de yer almış, böylece hem çalışmada protokol çerçevesinde kalındığından emin olunmuş hem de pilot çalışma olması sebebi ile ortaya çıkacak tüm soru ve sorunlarda ekibe 7/24 destek verilmiştir.

Belirlenen süre sonunda, çalışmaya katılan doulalar için bir süpervizyon çalışması yapılıp, karşılaştıkları güçlükler, duygu paylaşımları, ortak paylaşımlar gibi gündem ile çalışma projenin doula katılımcıları açısından sonlandırılmıştır.  

Bu çalışma da niteliksel veri içeren bir rapor ortaya çıkmamıştır. Doulaların kendi çalışma süreçlerini yazdıkları raporlarının yanı sıra, hastane çalışanlarının gözlem ve geri bildirimleri bulunmakla beraber raporlanmamıştır. Süre boyunca olumsuz bir konu rapor edilmemiş olup, sadece bir doktorun doulanın doğumdan çıkmasını istediği bir örnek yaşanmıştır. Bunun da nöbet değişim saatinde bir yanlış anlaşma kaynaklı sorun olduğu daha sonra anlaşılmıştır.

Doulaların kendi süreçleri açısından yaptıkları ertesi gün ziyaretlerinde, güçlü ve yoğun duygularını paylaşan gebelerin, kendi onayları ile doğumda yaşadıkları duygular, farkındalıklar, dernek bilgisi dâhilinde ve annelerin yazılı izni alınarak video olarak kayıt edilmiştir.

Pilot çalışma süresince görevli doktorların ve doulaların  listesi ve çalışma günleri şu şekildedir ;

Doğumhane Sorumlu Hekimi              Tarih

Op. Dr. Volkan Kasımoğulları                 8 Eylül 2016 Perşembe

Op. Dr. Soner Düzgüner                        9 Eylül 2016 Cuma

Op. Dr. Adil Barut                                  10 Eylül 2016 Cumartesi

Op. Dr. Özlem Akgül                             11 Eylül 2016 Pazar

Op. Dr. Soner Düzgüner                        12 Eylül 2016 Pazartesi

Op. Dr. Müge Temel                              13 Eylül 2016 Salı

Op. Dr. Volkan Kasımoğulları                 14 Eylül 2016 Çarşamba

Op. Dr. Önder Aydın                             15 Eylül 2016 Perşembe

Op. Dr. Müge Temel                              16 Eylül 2016 Cuma

Op. Dr. Adil Barut                                  17 Eylül 2016 Cumartesi

Op. Dr. Volkan Kasımoğulları                 18 Eylül 2016 Pazar

 

8 Eylül Perşembe	Gündüz	Begüm Babacan Aksel	Tülin Nilay Erkut	Tuğçe Bağcı
	Gece	Begüm Babacan Aksel	Yansı Subaşı	Feyza Bağlan Eroğlu
9 Eylül Cuma	Gündüz	Esra Bozkurt	Ece Efe
	Gece	Janin Marazyan	Esra Taşdemir
10 Eylül Cumartesi	Gündüz	Hayriye Erdoğu	Hanife Doğan Yılmaz	Esra Taşdemir
	Gece	Esra Taşdemir
11 Eylül Pazar	Gündüz	İrem Bilge
	Gece	Ayça Yılmaz
12 Eylül Pazartesi	Gündüz	Sima İbrahimiye Ölçer
	Gece	Şeyma Kaplan
14 Eylül Çarşamba	Gündüz	Özlem İlbeyli	Elif Işık
	Gece	Özlem İlbeyli	Elif Işık
15 Eylül Perşembe	Gündüz	Linet Behar Morhayım	Özge Kotam	Suna Çetin
	Gece	Sibel Toledo	Gülperi Tabanlıoğlu
16 Eylül Cuma	Gündüz	Hatice Çizmecioğlu	Esra Taşdemir	Elif Sultan
	Gece	Esra Taşdemir	Melek Arslanbenzer
17 Eylül Cumartesi	Gündüz	Zuhal Kızılkaya	Duygun Tekin Soysal	Arzu Çulha
	Gece	Zuhal Kızılkaya	Duygun Tekin Soysal
18 Eylül Pazar	Gündüz	Nilay Güven

 

Pilot Çalışmada Ortaya Çıkan Ve Öngörülmeyen Detaylar

Pilot projenin ana amacı; doğumda kesintisiz birebir desteğin sağlandığı durumda doğumun seyri, gebe memnuniyeti ve sağlık çalışanları açısından araştırmaların öngördüğü oluşacak farkları göstermektir. Ebelerin ilaç dışı tekniklerin doğum süresince nasıl kullanılabildiğinin izlenmesi, doktorların ise doğumda destek sağlandığında değişen sonuçları görmesi, doulaların ise eğitimlerinde öğrendiklerini uygulayacakları alanlar bulması karşılıklı kazançlar olarak görülebilir. Bu proje ile doğumda birebir desteğin yaygınlaştırılması amacıyla ebelerin bu yöndeki eğitimlerinin arttırılması ve bu hizmeti verebilecek sayıda ebe istihdam edilmesi yönünde bir sonuç elde edilmesi öngörülmektedir. Yine bu çalışma ile gebenin kendi doulası ile hastaneye gelmesi durumunda, doulanın doğuma katılmasının sağlanması konusunda bir farkındalık ve bilinç yaratmak, doula rolünün tanınıp, kabul edilmesi gibi bir amacı da bulunmaktadır. Ancak yukarıda doula rolünün tanımında da görüleceği gibi bu doulaların hastanelerde sürekli olarak istihdamı, doula hizmeti tanımına aykırıdır. Çalışmamızın, hastanelerde doula istihdam edilmesi yönünde bir çalışma olduğu iddia edilmesi öngörmediğimiz bir unsurdu ve projenin ilerleyen aşamalarında uygulamaya geçmeden bu hususun vurgulanmasına karar verildi.

Pilot projede çalışacak olan doulalar ile aileler arasında oluşan samimiyetten ötürü bazen karşılıklı telefon numarası alışverişinde bulunmuştur. Ortaya çıkan sıcak ve yakın ilişkilerin sonucu olan bu durum gayet iyi niyetle olmasına rağmen, bazı hastane çalışanları tarafından doulaların kendilerine iş ortamı yaratmak için iletişim bilgilerini paylaşıyor oldukları şeklinde bir algıya ve eleştiriye sebebiyet vermiştir. Bu proje kapsamında görev alan doulaların hiçbiri doğum yapan ailelere ya da onların yakınlarına sonrasında da ücretli bir hizmet vermemiştir. Projenin ilerleyen aşamalarında uygulamaya geçmeden bu tarz bir iletişimden sakınılması gerektiğine karar verildi.

Doğumlardan biri tahmin edilemeyecek kadar hızlı gerçekleşmiş, görevli ebenin gebeyi muayene edip bankoya ulaşmasına kadar geçen süre içerisinde bebeğin başının gözükmesi neticesinde esas mesleği ebe olan projede görevli doula refleks olarak ve çıplak elle bebeği tutmuştur.  Doğum sonrasındaki kan tahlillerinde de gebenin serolojik tarama testlerinin HIV açısından pozitif olduğu tespit edilmiştir. Bu durum doulanın endişelenmesine ve hastane yönetimi açısından sorumluluk sınırlarının ne olduğunun araştırılmasına yol açmıştır. Gebenin ileri tetkiklerinde kesin sonuç negatif olarak gelmiştir. Projenin ilerleyen zamanlarında bu tarz bir durumun yasal olarak refakatçi statüsünde olan doulanın sorumluluğunda olduğunun, doulanın enfeksiyon bulaşı ya da olası kazalara karşı refakatçılar ile aynı prosedürlere tabii olduğunun hatırlatılmasına karar verilmiştir.

Pilot Çalışmanın Devamında Yapılacaklar

Sonuç olarak, Bahçelievler Devlet Hastanesinde pilot olarak başlatılan bu çalışma, hem doğum yapanlar, hem sağlık çalışanları hem de doulalar açısından son derece verimli geçmiştir. Bu çalışmadan elde edilen tecrübelerle daha uzun vadeli ya da daha büyük ölçekli çalışmalar hem Bahçelievler Devlet Hastanelerinde hem de diğer devlet hastanelerinde yürütülebilir. 

Pilot projede planlama için gereken zaman kısıtı nedeniyle projede yer alacak adayların seçimi konularında, doula rolünün tanımı, protokol kurallarının belirlenmesi açısından İstanbul Doğum Akademisi (İDA) ile yapılan sözel protokol çerçevesinde ilerlenmiştir.  Daha sonraki süreçlerde İDA’nın dışında da eğitim almış doulaların katılımı derneğin vereceği uygunluk sonrasında sağlanabilir.   

Pilot proje kapsamında yapılan çalışmalara yönelik bir anket ve veri hazırlanamadığı için, ortaya çıkan sonuçların objektif değerlendirmesi yapılamamıştır. Doğumlar hakkında bilgiler, gebe ve çalışanların yapacağı anketler, katılımcıların gözlemleri vb veriler bir dosya bütünlüğünde tutulmalıdır.  Pilot projede yapılamamış olmakla beraber, doula, gebe, doktor, ebe bazında sürecin gözleme yönelik bilgileri kayıtlanmalıdır. Kalıcı protokoller öncesinde her zaman bu dosyaların dernek tarafından takip edilmesi sağlanmalıdır.

Doulanın olduğu her doğumda neler yaşandığı, doğumun nasıl farklılaştığı ve desteğin yarattığı farkın ölçümlenmesi konusunda bir teknik araştırma ihtiyacı bulunmaktadır. Şu ana kadar yapılan çalışmalar daha çok gözlem ve gebenin doğum sonrası yaşadıklarına dair olan paylaşımları ile kısıtlı kalmaktadır.

Bu pilot çalışma ile hem Bahçelievler devlet hastanesinde hem de diğer hastanelerde yaygınlaşması doğumhanelerdeki yetersiz sayıdaki eleman açığını profesyonel bir şekilde kapatması hedeflenmektedir. Gönüllü olarak doğumhanede bulunacak her türlü destek eğitimli bilgili etik ve profesyonel olması ışığında tüm iş yükünü hafifletecek ve mesleki tatmini de arttıracaktır. 

Bundan sonraki adım daha uzun bir sürenin ayarlanmasının denenmesi olacaktır